Joker (2019)

Ontmoet de clown 

In een met afval bezaaide steeg wordt een clown bruut in elkaar getrapt. De belagers rennen opgejut weg en laten de trillende man in foetushouding achter op de grond. De gifgroene pruik en vrolijk gekleurde outfit van het zielige hoopje mens kunnen niet op tegen de sombere grijze massa vuilniszakken die tegen de muren van de steeg staan gestapeld, ze lijken hem te verwelkomen als één van hen. De clown draait op zijn rug, en laat zuchtend water spuiten uit de fop-bloem op zijn jasje…

Smile, though your heart is aching
Smile, even though it’s breaking
When there are clouds in the sky
You’ll get by…
If you smile

Het maniakale eindresultaat

Gotham City, 1981, een stad met sociale onrust. De rijken worden steeds rijker, en de armen kunnen hier, behalve heibel schoppen, helaas weinig aan doen. De steun voor de zwakkeren van de maatschappij wordt sterk op bezuinigd, de stad is bevuild vanwege stakingen van vuilnismannen en de criminaliteit op straat is op een hoogtepunt. Dit alles terwijl de rijke elite in hun opgesmurkte outfits naar feesten en theatervoorstellingen gaan.

Met deze verdeelde stad op de achtergrond volgen we in JOKER Arthur Fleck, een man met psychische problemen en een aandoening die hem oncontroleerbaar doet lachen op momenten van stress. Hij wordt geweerd door de samenleving en ziet gedurende de eerste akte van de film zijn verbindingen met de wereld langzaam wegvallen. Zijn therapie en medicijnen worden wegbezuinigd, hij wordt ontslagen van zijn clownwerk, en zijn geestelijk zieke moeder ligt thuis in bed zoetjes commentaar te leveren op zijn grote droom om stand up comedian te worden. De bewoners van Gotham lijken dwars door hem heen te kijken terwijl hij eenzaam de lange trap naar zijn groezelige flat oploopt, afloopt en weer oploopt.

Wanneer een noodlottige avond hem op brute wijze op het criminele pad brengt, ontdekt Arthur nieuwe facetten van zijn persoonlijkheid. Deze realisatie doet Arthur gewillig afzakken in een neerwaartse spiraal die leidt tot het onberekenbare en maniakale eindresultaat van zijn alter-ego: Joker.

Het randje van waanzin

Joaquin Phoenix geeft ons een prachtige, intense en bijna sympathieopwekkende vertolking van een superschurk in spe. Zijn Oscarwaardige uitvoering zet men aan het denken, en wekt emoties op waar je niet op voorbereid was toen je de bioscoop inliep om Batman’s toekomstige aartsvijand in wording te zien. Hij speelt een broze Joker die zijn verontrustende dansjes uitvoert op het randje van waanzin, terwijl de wereld onverschillig toekijkt. Elke lach die hij eruit gooit, gewillig of niet, gaat onder je huid zitten en doet je licht ineenkrimpen. Vooral het gekwelde gezicht wanneer hij een lachaanval heeft maakt je onrustig, voel je medelijden? Of voel je afkeer?

In zijn ogen, nu onnatuurlijk groot door enorm gewichtsverlies van Phoenix, zie je het hele scala aan emoties waar Arthur Fleck doorheen gaat. Onbegrip, verdriet, woede en afkeer. Het zijn juist al deze menselijke emoties die het karakter toegankelijk maken, het wekt sympathie voor iemand waar je volgens de normen van de samenleving geen sympathie voor mag hebben. Want naast de menselijke emoties en het begrip wat je hebt voor zijn situatie zijn de daden die hem uiteindelijk de Joker maken onvergeeflijk, luguber en afschuwelijk.

“I used to think that my life was a tragedy, but now I realize, it’s a comedy.”

Arthur Fleck

Misplaatste sympathie?

In het huidige sociale klimaat maakt de film een hoop discussie los. Men is bang dat het aanzet tot rellen en misplaatste sympathie opwekt voor daders van schietpartijen. Ze vrezen dat de film daden van een superschurk goedpraat. Fleck zet natuurlijk indirect heel Gotham op de kop met zijn acties, en hierbij vallen doden, al dan niet door zijn hand. Sommigen menen dat inleven in en het verheerlijken van zo’n karakter niet is wat we nodig hebben vandaag de dag. Maar is dit wel waar de film over gaat? Is dat wel wat er is gebeurd?

We zien tenslotte de wereld door de ogen van het karakter, we zien zijn versie van de realiteit. En zoals de film op meerdere momenten laat zien is zijn grip op de realiteit niet heel stevig. Wordt hem bijvoorbeeld wel echt een pistool in handen geduwd of zet hij hier de realiteit naar eigen hand om zijn acties voor zichzelf te rechtvaardigen. Er zijn zoveel theorieën en interpretaties mogelijk, dat het eigenlijk onmogelijk is om een precieze stempel op de film te stampen.

Joaquin Phoenix en regisseur Todd Phillips geven ons met JOKER een karakterstudie die je een grote spiegel voorhoudt. Wat wil jij als kijker zien in de film, en wat verkies je te negeren? Joaquin Phoenix zei zelf in een interview dat het goed is als een film je ongemakkelijk laat voelen, een film moet je uitdagen en op een andere manier laten denken. Dit is, hoe men zich ook bij de film voelt, zeker gelukt.

Regisseur: Todd Phillips
Schrijvers: Todd Phillips, Scott Silver
Acteurs: o.a. Joaquin Phoenix, Robert De Niro, Zazie Beetz, Frances Conroy

Genre: Drama | Crime | Thriller
Taal: Engels